روش دم کردن :

متناسب با علاقه خود نسبت به رنگ و غلظت چای، ۱ یا ۲ کیسه چای در فنجان یا قوری مناسب که محتوی آب جوش است، قرار دهید. پس از ۵ تا ۷ دقیقه، کیسه چای را خارج نموده و از نوشیدن لذت ببرید.

توضیحات و خواص

دمنوش شنبلیله و گزنه و گشنیز نیوشا:

نام لاتین: Fenugreek .Stinging Nettle .Coriander

شنبلیله

نام تجاری گیاه:

Fenugreek

نام علمی گیاه:

.Trigonella foenum-graecum L

شنبلیله یا شنبلید یک گیاه یک‌ساله با گل‌های سفید و دانه‌های سفت، زردفام- قهوه‌ای، زاویه‌دار و متعلق به خانواده باقلاییان ( Fabacecae یا Fabaceae) است. ارتفاع آن به ۶۰-۳۰ سانتی‌متر می‌رسد. برگ‌های آن سه بخشی، دندانه‌ای و تخم‌مرغی شکل و به رنگ خاکستری- سبز هستند. هر یک از غلاف‌های شمشیری شکل نازک آن حاوی ۲۰-۱۰ دانه است. دانه‌های شنبلیله کوچک و طول آن‌ها ۵ میلی‌متر است.
بومی بخش‌های جنوبی اروپا و غربی آسیا است و طبق نظر برخی کارشناس‌ها و محقق‌ها، این گیاه ابتدا بومی ایران بوده است و سپس به سایر نواحی منتقل شد. شنبلیله به طور گسترده‌ای در هند، چین، آفریقا، الجزایر، عربستان صعودی، پاکستان، مصر، ترکیه، اکراین، اسپانیا و ایتالیا پرورش داده می‌شود.
توزیع گسترده کشت شنبلیله در دنیا، از مشخصه‌ی انطباق آن با شرایط آب وهوایی و محیط‌های رشد گوناگون است؛ ممکن است که شب‌های سردتر بر محتوای ساپوژنین (ساپونین‌های استروئیدی) دانه شنبلیله اثر مفید داشته باشد. در کتب سنتی به اسم حلبه معروف می‌باشد. در فرانسه به آن Trigonelle می‌گویند. نام اين گياه از كلمه يوناني Trigonou ، به معناي مثلث، به دليل مثلثی بودن شکل برگچه‌ها و “foenum-graecum” به معنای “hay Greek “یا علف يوناني به دليل كاربردهاي فراوان آن در يونان باستان،گرفته شده است.

کاهش دردهای قاعدگی

در سال ۲۰۱۵ مطالعه‌ای از نوع كارآزمايي باليني دو سوكور با ١٠١ نفر انجام و نتایج آن در مجله The Journal of Urmia Nursing and Midwifery Faculty منتشر شد. نمونه‌هـا از نظر شدت ديسمنوره مشابه‌سازي شده و سپس به‌صورت تصادفي در دو گروه ٥٠ و ٥١ نفري قرار گرفتند. کپسول دانه شنبليله حاوي ٩٠٠ ميليگرم پودر دانه روزي سه بار و هر بار ٢ الي ٣ عدد طي سه روز اول قاعدگي و در طي دو سيكل تجويز گرديد. به افراد گروه كنترل، کپسول‌هايي مشابه با همان دستورالعمل و حاوي نشاسته تجويز شد (گروه دارونما). یافته‌ها نشان دادند که قبل از مداخله ازنظر شدت درد بين دو گروه اختلاف وجود نداشت. در سيکل اول و دوم بعد از مداخله اخـتلاف معني‌داري مشاهده شد. اختلاف ميانگين شدت درد در گروه دانه شنبليله قبل از مداخله و سيکل اول و دوم بعد از مداخله معني‌دار بود.
طول مدت درد بين دو سيکل در گروه دارونما به لحاظ آماري معني‌دار نبود، اما در گروه دانه شنبليله طول مدت درد بين دو سيکل به لحاظ آماري کاهش معني‌داري داشت.
ولي فقط شدت بيحالي در گروه دارونما کاهش نشان داد. در طول پژوهش هيچ عارضه جانبي در گروهها گزارش نشد. با توجه به نتايج، نظر مي‌رسد شنبليله مي‌تواند باعث كاهش شدت ديسمنوره شود.

تسکین علائم یائسگی

در سال ۱۳۹۰ مطالعه‌ای با هدف بررسی تأثیر دانه‌ي شنبلیله و بذر کتان بر شدت و دفعات گُر گرفتگی انجام و نتایج آن در مجله طب مکمل منتشر شد. طی این کارآزمایی بالینی تصادفی کنترل شده ۶۰ زن یائسه با شکایت گُر گرفتگی، به دو گروه مساوي تقسیم شدند. به گروه اول روزانه ۶ گرم دانه‌ي شنبلیله و به گروه دیگر ۲۵ گرم بذر کتان به مدت ۴ هفته‌ي متوالی داده شد. عدم قاعدگی در ۱۲ ماه اخیر، داشتن فشارخون طبیعی، عدم مصرف داروهاي ضداضطراب، ضدافسردگی، هورمونهاي استروژن پروژسترون در ۶ ماه اخیر، آنتی کوآگولانت‌ها، داروهاي ضدالتهاب غیر استروئیدي مثل ایبوپروفن و عدم ابتلا به آسم و آلرژي معیارهاي ورود به مطالعه بودند و معیارهاي خروج از مطالعه شامل: عدم مصرف صحیح داروهاي گیاهی، ایجاد تحریکات پوستی و حساسیت به داروها و تغییر محل زندگی بودند. در آغاز مطالعه، هفته‌ي چهارم و هفته‌ي هشتم، شدت و دفعات گُر گرفتگی بررسی و مورد تجزیه و تحلیل آماري قرار گرفت. شدت گُر گرفتگی در هفته هشتم در گروه بذر کتان ۱/۳۸۹  (۱/۶۱۴ و ۱/۱۶۳) و در گروه بذر شنبلیله ۱/۷۶۷ (۱/۹۹۲ و ۱/۵۴۱) بود. دفعات گُر گرفتگی در هفته هشتم در گروه شنبلیله با میانگین ۱/۱۴۹(۳۷۳ /۱ و ۹۲۶/ ۰) و تعداد گُر گرفتگی در گروه بذر کتان با میانگین ۱/۳۲۲ (۱/۵۴۲ و ۱/۱۰۲) به دست آمد. نتایج این پژوهش نشان داد که بذر شنبلیله و بذر کتان تعداد و شدت گُر گرفتگی زنان یائسه مورد مطالعه را کاهش داده است.

کاهش اضطراب و استرس

اختلال وسواس جبری (فکری-عملی،OCD)، یک بیماری رایج عصبی- روانپزشکی است. اگرچه عوامل دارویی متنوعی برای درمان OCD موجود است، اما روانپزشکان متوجه شدند که اغلب بسیاری از بیماران قادر به تحمل عوارض جانبی این نوع داروها نمی‌باشند، پاسخ مناسبی به درمان نمی‌دهند یا داروها اثربخشیشان را پس از یک دوره درمان از دست می‌دهند. طب گیاهی می‌تواند راه حلی برای برخی از این مشکلات باشد. در حقیقت گیاهان بسیاری با اثرات روانگردان وجود دارند که عوارض جانبی کمتری دارند. این گیاهان می‌توانند به عنوان درمانی جایگزین و یا به منظور افزایش اثربخشی در برابر نشانه‌های متداول OCD استفاده شوند. هدف از این مطالعه مقایسه اثر عصاره خارمریم با فلوکستین (یک داروی ضد‌افسردگی) در درمان OCD است.

شنبلیله در طب سنتی

• طبق نظر کارشناسان طب سنتی ایران، شنبلیله طبیعتی خشک و گرم دارد و برگ های آن برای تسکین سرفه سرد، اسپلنومگالی (بزرگ شدن طحال)، هپاتیت و کمردرد کاربرد داشته است. همچنین دانه‌های این گیاه به عنوان نرم‌کننده موضعی، ضمادی برای التهاب موضعی و به عنوان تسکین‌دهنده برای کاهش درد مفاصل (آرترالژیا) استفاده شده‌اند. دمنوش این گیاه مخلوط با عسل برای درمان آسم و اِدِم‌های داخلی توصیه می شود.
  طبق نوشته‌های بدست آمده از تمدن‌های باستانی، شنبلیله یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی مورد استفاده در روم و مصر برای سهولت زایمان و افزایش جریان شیر است. حتی امروزه، زنان مصری این گیاه را به عنوان چای Hilba برای تسکین دردهای قاعدگی و آرامش مشکلات معده استفاده می‌کنند.
  در طب سنتی چین این گیاه برای تقویت بدن، درمان ضعف بدن و نقرس استفاده شده است. در کشورهای شرقی افراد با اندام بسیار لاغر و ضعیف از این گیاه به منظور بدنی قوی و پرورش یافته استفاده کردند.
  در طب سنتی هندوستان به عنوان یک تونیک (نیروزا) و همچنین محرک شیر مادر و به عنوان یک ادویه استفاده شده است. طبق متون آیورودا، این گیاه داروی مقوی میل جنسی است.
  در سودان دانه‌ها کاربرد زیاد به‌ویژه در طب سنتی دارند. دانه‌های کامل به عنوان ضد اسید و برعلیه دیسنتری (اسهال خونی) و اختلالات معده بلعیده می‌شوند. شنبلیله توسط زنان شیرده به شکل یک حریره رقیق استفاده می شود.
  گیاه‌شناسان چینی از آن برای مشکلات کلیوی و بیماری‌های مؤثر بر دستگاه تولید مثلی مردان استفاده کردند. دانه‌های مغذی در طول دوره بهبودی و برای افزایش وزن به‌ویژه در موارد بی‌اشتهایی به بیمار داده می‌شوند. اثر تسکین‌دهندگی دانه‌ها آن‌ها را در درمان گاستریت (ورم معده) و زخم‌های معده ارزشمند می‌کند. دانه‌های شنبلیله تنفس بد بو را از بین می برند. این گیاه عملکرد مفیدی بر پاکسازی خون و سیستم لنفاوی دارد؛ باعث تعریق می‌شود و به سم‌زدایی بدن کمک می کند؛ به همراه لیموترش و عسل تب را پایین می‌آورد. شنبلیله اغلب در بسیاری از چای‌ها و سایر محصولات استفاده می‌شود که به تعادل هورمون‌های زنان و یا رشد سینه کمک می‌کند.

گزنه

نام تجاری گیاه:

Stinging Nettle

نام علمی گیاه:

   Urtica dioica L.

بسیاری از مردم گزنه را گیاهی آزار دهنده می دانند هر چند این گیاه از زمان های قدیم برای تهیه ی غذا، پوشاک و دارو استفاده می شد. نام علمی گزنه از کلمه ی لاتین به معنی «من می سوزانم» گرفته شده که به ویژگی گزندگی برگ های این گیاه اشاره دارد. نام انگلیسی آن از زبان آنگلوساکسون و از کلمه ی Noedl یا سوزن مشتق شده است. در اثر تماس بدن با کرک‌ های گزنده ی این گیاه محتویات سوزآور این کرک ها،که اسید فرمیک است، وارد پوست بدن شده و ایجاد سوزش می کند. گزنه در بیشتر نواحی مرطوب کشور خصوصاً در مناطق شمال، غربی و مرکزی ایران می روید.

۱- افزایش فعالیت آنتی اکسیدانی

ترکیبات فنلی موجود در گزنه می تواند یون های فلزی را کَلات کنند(با آنها باند تشکیل دهند) و بدین ترتیب از غلظت آنها در پراکسیداسیون چربی ها بکاهند. عوامل کلات کننده با کاهش پتانسیل رداکس(اکسیداسیون و احیاء) سبب تثبیت شکل اکسیدشده ی یون فلزی می شوند. خنثی شدن H₂O₂ توسط گزنه را می توان به ترکیبات فنلی آن نسبت داد که می توانند به H₂O₂ الکترون دهند و آن را به آب تبدیل و خنثی کنند.

۲- ادرارآور

پژوهشی که نتایج آن در ژورنال Iraqi Journal of Veterinary Sciences منتشر شد، خاصیت دیورتیک(ادرار آور) عصاره ی آبی گزنه در خرگوش ها را نشان داد. کاربرد عصاره ی گزنه در این حیوانات باعث افزایش حجم ادرار و دفع یون سدیم شد. این اثر گزنه مشابه داروی فروزماید بود. محققان معتقدند که می توان خاصیت دیورتیک گزنه را به اثر بازدارنده ی آن بر پذیرنده ی آدنوزین A1 نسبت داد.

۳- بهبود عملکرد کلیه

برپایه ی پژوهشی در نشریه ی کومش، عصاره ی گزنه اثرات سمی ناشی از جنتامایسین در موش های صحرایی را کاهش داد. جنتامايسين از آنتی بيوتيك های آمينوگليكوزيدی است كه در درمان عفونت های ناشی از باكتری های گرم منفی استفاده می شود و به سبب دارا بودن عوارض جانبی مثل سميت كليوی، استفاده از آن محدود شده است. این مطالعه نشان داد که عصاره ی گزنه احتمالاً از طریق کاهش تنش اکسیداتیو و ایجاد اثرات ضد التهابی و گشادکنندگی رگی می تواند در بهبود اثر سمی جنتامایسین بر کلیه مؤثر باشد. عصاره ی گزنه حاوی لیکوپن است که یک آنتی اکسیدان است و با به دام اندازی رادیکال های آزاد از نکروز سلول ها(مرگ سلول بر اثر آسیب) جلوگیری می کند.

گزنه در طب سنتی

گشنیز

نام تجاری گیاه: 

Coriander

نام علمی گیاه:

.Coriandrum sativum L

گشنیز گیاه یکساله، علفی و از خانواده چتریان (Apiaceae یا Umbelliferae) است. در دماهای بالای ۴ درجه سانتی‌گراد جوانه می‌زند اما دمای مطلوب برای ژنوتیپ‌هایی با میوه‌های کوچک ۲۰-۱۷ درجه سانتی‌گراد و ژنوتیپ‌هایی با میوه‌های بزرگتر ۲۷-۲۲ درجه سانتی‌گراد است. پس از افزایش طول ساقه، گشنیز به دماهای پایین حساس ولی به خشکی مقاوم می‌شود. فرآیند کامل گل‌دهی آن در آب و هوای سرد و بارانی به طور قابل توجهی طولانی‌تر می‌شود در نتیجه تعداد میوه‌ها کاهش می‌یابند یا چندین میوه تنها یک مریکارپِ حاوی یک دانه خواهند داشت. میوه‌های گشنیز تقریبا گرد هستند و از دو مریکارپ که هر کدام حاوی یک دانه است، تشکیل شده‌اند. مریکارپ جزیی از میوه است که در زمان بلوغ از هم جدا می‌شود. دانه‌های گشنیز سبز مایل به قهوه‌ای و بسیار معطر هستند. درباره خاستگاه اولیه گیاه گشنیز اطلاعات کمی وجود دارد، اگرچه به طور کلی گفته می‌شود که گشنیز بومی نواحی جنوبی اروپا و غربی مدیترانه است. کارشناسان معتقدند که کاربرد آن حداقل به ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد.
نام گشنیز از واژه‌های یونانی (koros) به معنی (حشره) یا (koriannon) به معنی (ساس) مشتق شده است.
نام آلمانی ” Wanzendill” و نام روسی ” klopovnik” این گیاه نیز از کلمات آلمانی و روسی به معنی (ساس= Bug) مشتق شده‌اند. این بو توسط ترکیبات آلدهیدی متفاوت موجود در روغن ضروری گیاه سبز ایجاد می‌شود. در طول رسیدن گیاه، این ترکیبات آلدهیدی ناپدید می‌شوند. در برخی منابع به شاخ و برگ گشنیز cilantro و به دانه‌های معطر آن coriander می‌گویند.

۱- کاهش اضطراب و استرس

کاربردهای بالینی بنزودیازپین‌ها به عنوان ضد اضطراب با عوارض جانبی ناخواسته آن‌ها محدود می‌شوند. در طب سنتی ایران گشنیز برای تسکین اضطراب و بی‌خوابی توصیه شده است.
در سال ۲۰۱۱ مطالعه‌ای با هدف آزمایش اثر ضد اضطرابی عصاره آبی دانه گشنیز در مدل حیوانی انجام و نتیجه آن در مجله IJRPC منتشر شد.
اثر ضد اضطراب عصاره آبی دانه های گشنیز در دوزهای ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ (میلی گرم بر کیلوگرم، درون صفاقی) در موش‌های آلبینو جنس نر با استفاده از تست elevated plus- maze آزمایش شد. مدل رفتاری elevated plus- maze ابزاری برای سنجش اضطراب است. در این مدل رفتاری، عصاره آبی در دوز ۲۰۰ (میلی گرم بر کیلوگرم) اثر ضد اضطرابی نشان داد.

۲- ضد افسردگی 

مطالعه‌ای با هدف آزمایش مکانیسم احتمالی عملکرد عصاره آبی دانه گشنیز بر سیستم عصبی مرکزی موش‌ها انجام شد. براساس نتایج گشنیز اثر شبه ضد افسردگی داشت و در دوزهای ۲۰۰ و ۴۰۰ (میلی گرم بر کیلوگرم، خوراکی) به‌طور قابل توجهی زمان بی‌حرکتی را در طول آزمون معلق ماندن دُم (TST)کاهش داد. عصاره دی اتیل اتر دانه‌های گشنیز اثر ضد افسردگی قابل توجه‌تری نسبت به عصاره آبی نشان داد. مکانیسم عملکرد گشنیز می‌تواند به افزایش در سطوح نورآدرنالین و سروتونین در هیپوکامپ و قشر جلویی مغز مرتبط شود. این مطالعه در سال ۲۰۱۱ انجام و نتایج آن در مجله International Journal of Research in Ayurveda and Pharmacy منتشر شد.

۳- بهبود کیفیت خواب 

عصاره‌های آبی، هیدروالکلی و روغن ضروری دانه‌های گشنیز فعالیت آرامبخش- خواب‌آور دارند. عصاره‌های آبی، هیدروالکلی و روغن ضروری دانه‌های گشنیز (۱۰۰، ۲۰۰، ۴۰۰ و ۶۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم) به طور داخل صفاقی در موش‌های آلبینو جنس نر، ۳۰ دقیقه قبل از تزریق پنتوباربیتال (مسکن یا خواب‌آور کوتاه اثر،۴۰ میلی گرم بر کیلوگرم) به کار برده شدند. تأخیر در به خواب رفتن و طول مدت خواب ثبت شدند. عصاره آبی مدت زمان خواب ناشی از پنتوباربیتال را در دوزهای ۲۰۰، ۴۰۰ و ۶۰۰ (میلی گرم بر کیلوگرم) طولانی کرد. عصاره هیدروالکلی در دوزهای ۴۰۰ و ۶۰۰ (میلی گرم بر کیلوگرم) زمان خوابیدن ناشی از پنتوباربیتال را در مقایسه با گروه تحت درمان با سالین افزایش داد. روغن ضروری مدت زمان خواب ناشی از پنتوباربیتال را فقط در دوز ۶۰۰ (میلی گرم بر کیلوگرم) افزایش داد.

۴- ضد تشنج 

در سال ۲۰۰۰ اثرات ضد تشنج عصاره‌های آبی و اتانولی دانه‌های گشنیز در موش‌ها به منظور ارزیابی کاربرد سنتی این گیاه مطالعه و نتایج آن در مجله Archives of Iranian medicine منتشر شد. آزمون پنتیلن تترازول (PTZ) برای تشخیص اثرات ضد تشنج استفاده شد.
هر دو عصاره های آبی و اتانولی شروع تشنج‌های کلونیک (نوعی از تشنج) را به تأخیر انداخت و فعالیت ضد تشنجی عصاره های با دوز بالا (۵ میلی گرم بر کیلوگرم) مشابه فنوباربیتال (قرصی برای درمان انواع مختلف صرع به خصوص در کودکان) در دوز ۲۰ (میلی گرم بر کیلوگرم) در آزمون PTZ بود. نتایج تاکید دارند که عصاره های آبی و اتانولی دانه های گشنیز اثر مفیدی بر تشنج دارند.

۵- ضد میکروب 

اثر ضد باکتریایی عصاره‌های آبی و اتانولی بخش‌های مختلف گشنیز در برابر ۹ باکتری بیماری‌زای متفاوت که از ادرار، خون، مدفوع و مایع مغزی- نخاعی بیماران مختلف جداسازی شده بودند مطالعه شد. باکتری‌ها شامل Burkhella capacia، اشرشیاکلی، آنتروباکتر کلواکه، Gamella morbillorum، استرپتوکوک‌های آلفا – همولیتیک، کلبسیلا پنومونیه، پروتئوس میرابیلیس، استرپتوکوک پنومونی و سالمونلا تیفی بودند. عصاره آب سرد دانه‌های گشنیز اثر مهاری برعلیه برخی باکتری‌های تحت آزمایش داشت. به عبارت دیگر، عصاره‌های اتانولی دانه‌ها، برگ‌ها و ساقه‌ها طیف وسیعی از فعالیت ضدباکتریایی را نشان دادند و بالاترین مقادیر ناحیه مهاری برعلیه باکتری‌های کلبسیلا پنومونیه (Klebsiella pneumonia) و پروتئوس میرابیلیس (Proteus mirabilis) ثبت شد.

۶- بهبود عملکرد مغز

اعتقاد بر این است که گشنیز می‌تواند برخی از درجات فراموشی را در کودکی که مادرش در طول بارداری گشنیز مصرف کرده، القاء نماید. مطالعه‌ای با هدف ارزیابی اثر عصاره دانه گشنیز بر یادگیری در موش‌های نسل دوم انجام و نتایج آن در سال ۲۰۱۱ در مجله Psychology Research and Behavior Management منتشر شد.
عصاره اتانولی ۲ درصد گشنیز در روغن آفتابگردان به عنوان روغن حامل حل شد و به موش‌های مادر در دوز ۱۰۰ (میلی گرم بر کیلوگرم، درون صفاقی) در طول دوره شیردهی به مدت ۲۵ روز در فواصل ۵ روزه تزریق شد. پس از تغذیه موش‌های نوزاد با شیر مادر، یادگیری آن‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت.
اگرچه عصاره گشنیز اثر منفی در کوتاه مدت (۱ ساعت) پس از دوره آموزشی نشان داد ولی یادگیری موش‌ها را در ارزیابی‌های بعدی (۲۴ ساعت و ۱ هفته پس از دوره آموزشی) تقویت کرد. در نتیجه گشنیز یادگیری را در طول دوره زمانی کوتاه پس از آموزش بهبود نمی‌دهد، اما یادگیری پس از مصرف گشنیز در طولانی مدت می‌تواند بهبود یابد.

۷- افزایش فعالیت آنتی اکسیدانی 

اثر پیش تغذیه با پودر دانه گشنیز (CSP) در سطح ۱۰ درصد بر استرس اکسیداتیو ناشی از هگزا کلرو سیکلو هگزان (HCH) در کبد رت مطالعه و نتایج آن در سال ۲۰۰۱ در مجله Nutrition Research منتشر شد. پیش تغذیه با CSP افزایش در محتواهای دی اِن‌های کونژوگه (CDS)، هیدروپراکسید و مالون دی آلدهیدِ (MDA) ناشی از HCH در کبد را کاهش داد. نتایج گزارش شده اثر آنتی اکسیدانی دانه های گشنیز را در برابر شکل‌گیری رادیکال های آزاد ناشی از HCH در کبد رت را استنباط می کنند.
در مطالعه‌ای دیگر اثر آنتی اکسیدانی دانه‌های گشنیز در رت‌های تغذیه شده با رژیم غذایی پرچرب مورد مطالعه قرار گرفت. کاهش قابل توجه در سطوح پراکسیدهای لیپید، اسیدهای چرب آزاد و گلوتاتیون، در مقایسه با گروه کنترل، مشاهده شد در حالیکه فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی افزایش یافت.

۸- تنظیم کلسترول خون

عملکرد کاهنده لیپید و آنتی اکسیدانی گشنیز در خرگوش های تغذیه شده با کلسترول مورد بررسی قرار گرفت. تغذیه با کلسترول (۵۰۰ میلی گرم / کیلوگرم/ وزن بدن/ روزانه) به مدت ۱۲۰ روز افزایشی در سطوح کلسترول کل، فسفولیپید، تری گلیسرید، کلسترول LDL و کلسترول VLDL سرم ایجاد کرد در حالیکه نسبت کلسترول HDL به طور قابل توجهی نسبت به گروه کنترل کاهش یافت. تغییرات در پارامترهای آنتی اکسیدانی همزمان با افزایشی در پراکسیداسیون لیپید کبدی و کاهش در گلوتاتیون (GSH) و فعالیت کاتالاز رخ داد.
پس از درمان با عصاره متانولی ۷۰ درصد گشنیز در دوز ۵۰۰ (میلی گرم / کیلوگرم/ وزن بدن/ روزانه)، سطح پراکسیداسیون لیپید کاهش یافت درحالیکه محتوای گلوتاتیون و فعالیت کاتالاز بالارفت. پس از مصرف گشنیز کاهش در پروفایل لیپید سرم و افزایش نسبت HDL مشاهده شد. تغذیه با عصاره گشنیز دفع مدفوعی کلسترول و فسفولیپیدها را افزایش داد.

۹- ضد التهاب

پتانسیل ضدالتهابی روغن گشنیز در آزمون The Ultraviolet (UV) Erythema در شرایط in vivo (درون بدن موجود زنده) بررسی شد. آزمون The Ultraviolet (UV) Erythema یکی از متداول ترین روش ها برای بررسی توانایی ضدالتهابی فرآورده های پوستی موضعی در شرایط in vivo است.
۴۰ داوطلب در این مطالعه شرکت داده شدند. نواحی مورد آزمایش در پشت بدن تحت تابش اشعه فرابنفش B (UV-B) در دوزی مشخص قرار گرفتند. پس از آن، نواحی مورد آزمایش به مدت ۴۷ ساعت با لیپو‌لوسیون حاوی ۰/۵ یا ۱ درصد روغن گشنیز تحت درمان قرار گرفتند.
هیدروکورتیزون (۱ درصد) و بتامتازون والرات (۰/۱ درصد) در دارونما به عنوان نمونه کنترل مثبت استفاده شدند.
اثر مواد آزمون بر اِریتمای (قرمزی غیرطبیعی پوست در مواردی مانند التهاب) ناشی از اشعه UV پس از ۴۸ ساعت اندازه‌گیری شد.
علاوه بر این، تحمل‌پذیری پوست نسبت به فرآورده‌های مورد آزمایش بر پوستی که تحت تابش نبود مورد ارزیابی قرار گرفت. در مقایسه با دارونما، لیپو‌لوسیون حاوی ۰/۵ درصد روغن گشنیز به طور قابل توجهی اریتمای ناشی از فرابنفش را کاهش داد، اما تأثیر آن به اندازه‌ی هیدروکورتیزون نبود. تحمل‌پذیری پوست نسبت به هر دو غلظت روغن گشنیز بسیار عالی بود.

۱۰- ضد درد

مطالعه ای با هدف بررسی نقش گشنیز بر درد حاد و مزمن با روش آزمون فرمالین در موش‌ها انجام و نتایج آن در سال ۲۰۰۴ در مجله Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences منتشر شد.
در این مطالعه ۳۵ موش آلبینو جنس نر در ۵ گروه استفاده شدند. عصاره گشنیز (۱۰۰ و ۲۰۰ میلی گرم / کیلوگرم) یا سالین به طور داخل صفاقی ۳۰ دقیقه پیش از آزمون فرمالین تزریق شدند. ملاک‌های ارزیابی درد مدت زمان لیسیدن و بالا نگه داشتن پا در طی مراحل حاد (۵ دقیقه اول) و مزمن (۱۵ تا ۴۰ دقیقه) بعد از تزریق فرمالین (۲۵ میکرولیتر از محلول ۵%) در پنجه راست حیوان بود.
براساس نتایج عصاره گشنیز اثر ضد درد بر درد حاد و مزمن در هر دو دوز داشت اما دوز بالاتر مؤثرتر بود. بنابراین عصاره گشنیز می تواند درد حاد و مزمن ناشی از تزریق فرمالین را تعدیل کند.

۱۱- تنظیم قند خون

دانه‌های گشنیز به عنوان دارویی سنتی برای درمان دیابت استفاده می‌شوند. ویژگی آنتی اکسیدانی و به‌دام اندازی/ حبس رادیکال‌های آزاد دانه‌ها در شرایط آزمایشگاهی مطالعه شد و همچنین اثر مصرف دانه‌ها بر استرس اکسیداتیو در کلیه رت‌های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین بررسی شد.
گنجاندن پودر دانه در رژیم غذایی منجر به پایین آمدن قابل توجه گلوکز خون و بالا رفتن سطوح انسولین در رت‌های دیابتی شد. همزمان اثر مفید بر تعادل اکسیدان – آنتی اکسیدان در کلیه نیز مشاهده شد. افزودن پودر دانه گشنیز نه تنها فرایند آسیب پراکسیداسیونی را مهار کرد بلکه به طور قابل توجهی آنزیم‌های آنتی اکسیدانی و سطوح آنتی اکسیدان را در رت‌های دیابتی مجدد فعال کرد.
همچنین دانه‌ها “فعالیت به‌دام اندازی” در برابر سوپراکسیدها و رادیکال‌های هیدروکسیل در روشی وابسته به غلظت نشان دادند.
مطالعات نشان دادند که تخریب جزایر پانکراس در رت‌های دیابتی تحت درمان با پودر دانه گشنیز نیز کاهش یافت. نتایج نشان دادند که دانه‌های گشنیز علاوه بر ویژگی‌های ضد قند خون بالا، ویژگی‌های آنتی اکسیدانی نیز دارند.

۱۲- بهبود عملکرد قلب و عروق

اثر پیشگیرانه گشنیز بر آسیب قلبی از طریق مدل سمیت قلبی ناشی از ایزوپروترنول (نوعی داروی قلبی) در رت‌های جنس نر مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج آن در مجله Food and Chemical Toxicologyمنتشر شد. رت‌ها با عصاره متانولی دانه‌های گشنیز در دوزهای ۱۰۰، ۲۰۰ یا ۳۰۰ (میلی گرم بر کیلوگرم، خوراکی) به مدت ۳۰ روز تحت درمان اولیه قرار گرفتند و پس از آن در ۲ روز آخر به آن ها ایزوپروترنول (۸۵ میلی گرم / کیلوگرم وزن بدن) داده شد.
رت‌های درمان شده با ایزوپروترنول افزایش پراکسیداسیون لیپید، کاهش سطوح آنتی اکسیدان‌های درون‌زا و ATPآزها در بافت قلبی همراه با افزایش لیپیدهای پلاسما و شاخص‌های آسیب قلبی را نشان دادند. در رت‌های تحت درمان اولیه با گشنیز (دوزهای ۲۰۰ و ۳۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن) نسبت به تمامی این تغییرات به طور قابل توجهی پیشگیری یا استقامت ایجاد شد. نتایج نشان دادند که عصاره متانولی گشنیز توانایی جلوگیری از انفارکتوس میوکاردی (حمله قلبی) را دارد.

۱۳- تسکین زخم معده

اثر درمان اولیه با گشنیز بر صدمات مخاطی معده ناشی از سدیم‌کلرید، سدیم‌هیدروکسید، اتانول، ایندومتاسین و تجمع ترشحات اسیدی معده به دلیل انسداد پیلور (انسداد خروجی معده) در رت‌ها بررسی شد. درمان اولیه در دوزهای خوراکی ۲۵۰ و ۵۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم، باعث محافظت در برابر زخم معده و تجمع ترشحات اسیدی معده ناشی از انسداد پیلور شد.
اثر محافظتی در برابر آسیب ناشی از اتانول بر بافت معده می‌تواند به دلیل ویژگی حبس رادیکال آزاد ترکیبات آنتی اکسیدانی مختلف (لینالول، فلاوونوییدها، کومارین ها، کاتچین ها، ترپن ها و ترکیبات پلی فنولی) موجود در گشنیز باشد.

۱۴- بهبود عملکرد کبد

اثر پودر دانه گشنیز (CSP) بر استرس اکسیداتیو ناشی از دی متیل هیدرازین (DMH) و سمیت در رت‌ها بررسی شد. رت ها به مدت ۱۲ هفته تحت درمان نگه‌داری شدند. نتایج نشان داد که مصرف DMH منجر به افزایش در پراکسیداسیون لیپید کبدی مرتبط با کاهش در سطوح گلوتاتیون (GSH)، فعالیت سوپراکسید دیسموتاز (SOD)، کاتالاز و گلوکز-۶-فسفات دهیدروژناز شد.
ترکیب پودر دانه گشنیز ۱۰ درصد و دی متیل هیدرازین (DMH)، مالون دی آلدهید (MDA) را در بافت کبد به طور قابل توجهی در مقایسه با رت‌هایی که فقط دی متیل هیدرازین مصرف کردند، کاهش داد. کاهش در فعالیت‌های سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز ناشی از DMH با مصرف پودر دانه گشنیز ۱۰ درصد نرمال شد. ترکیب پودر دانه گشنیز و دی متیل هیدرازین (DMH) باعث کاهش قابل توجهی در مالون دی آلدهید و افزایش در فعالیت کاتالاز در مقایسه با گروه کنترل شد.
دانه‌های گشنیز باعث اثرات مفید از طریق کاهش استرس اکسیداتیو ناشی از دی متیل هیدرازین و افزایش در میزان عوامل آنتی اکسیدانی/ سم‌زدا در بافت‌ها شد.

۱۵- ادرارآور

فعالیت دیوریتیک (ادرارآور) حاد عصاره آبی دانه گشنیز در رت‌ها ارزیابی شد. عصاره آبی دانه گشنیز از طریق تزریق داخل وریدی مداوم (۱۲۰ دقیقه) در دو دوز (۴۰ و ۱۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم) در رت‌های ویستار تحت بیهوشی به کار برده شد. فوروزماید (۱۰ میلی گرم / کیلوگرم)، یک داروی استاندارد ادرارآور به عنوان داروی مرجع استفاده شد. دفع آب و الکترولیت‌ها (سدیم، پتاسیم و کلراید) در ادرار و نرخ فیلتراسیون گلومرولی (برابر با دفع کراتینین) مشخص شد. عصاره آبی خام دانه های گشنیز میزان تولید ادرار، دفع الکترولیت‌ها و نرخ فیلتراسیون گلومرولی را در روش وابسته به دوز افزایش داد. قابلیت فوروزماید به عنوان یک عامل “ادرارآور” و “دفع‌کننده املاح از طریق ادرار” بیشتر بود. به نظر می‌رسد مکانیسم عمل عصاره گیاه مشابه مکانیسم عمل فوروزماید باشد.

۱۶- ترمیم و جلوگیری از پیری پوست

اثر محافظتی گشنیز در برابر ضایعات پوستی مشابه درماتیت تماسی (CD) ناشی از ۲،۴- دی‌نیتروکلروبنزن در موش ها مطالعه شد. استفاده گشنیز در دوزهای ۱-۰/۵ درصد بر پوست پشت بدن موش‌ها، پیشرفت ضایعه پوستی مشابه درماتیت تماسی را مهار کرد. گشنیز پیشرفت این ضایعه پوستی را در موش ها از طریق تنظیم واسطه‌های ایمنی مهار کرد و می‌تواند درمان جایگزین مؤثری برای بیماری‌های تماسی باشد.

۱۷- افزایش قدرت باروری

اثر عصاره آبی دانه های گشنیز بر قدرت باروری در رت‌های ماده مطالعه شد که شامل اثرات بر چرخه فحلی (مدت زمانی که در آن جنس ماده آماده باروری است)، لانه گزینی، از دست دادن رویان، سقط جنین، نقص جنین و سطوح پروژسترون سرم در روزهای ۵، ۱۲ و ۲۰ بارداری بود. عصاره در دوزهای ۲۵۰ و ۵۰۰ (میلی گرم / کیلوگرم، خوراکی) در روش وابسته به دوز باعث اثر ضد لانه گزینی قابل توجهی شد اما باعث سقط کامل نشد. درمان حیوانات در طول روزهای هشتم تا دوازدهم و دوازدهم تا بیستم بارداری هیچ گونه فعالیت سقط جنین قابل توجهی نداشت.
تغییر قابل توجهی در وزن و طول جنین‌های رت‌های درمان شده با عصاره گشنیز وجود نداشت و مورد غیرطبیعی در اندام‌های فرزندان متولد شده مشاهده نشد.
عصاره‌ها باعث کاهش قابل توجه در سطوح پروژسترون سرم در روز پنجم بارداری شد که می‌تواند مسئول اثر ضد لانه گزینی عصاره گشنیز باشد.

۱۸- تنظیم ضربان قلب

توانایی ضد آریتمی دانه‌های گشنیز در تاچی کاردیا (ضربان تند قلب) ناشی از باریم کلرید و برادیکاردی (کاهش ضربان قلب) ناشی از پتاسیم کلرید در رت‌ها ارزیابی شد. ضربان قلب و نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) در طول دوره آزمایشی ثبت شد. تغییرات در شاخص های زیستی بیوشیمیایی قلبی نیز پارامترهای مورد مطالعه بودند.
در گروه‌های کنترل مثبت (باریم کلرید و پتاسیم کلرید)، شاخص های زیستی قلبی به طور قابل توجهی در سرم افزایش یافت. مطالعه در دو فاز “درمانی” و “پیشگیرانه” انجام شد. در هر دو موارد درمانی و پیشگیرانه، در گروه تحت درمان با دانه های گشنیز افزایش سطوح آنزیم‌ها و شاخص‌های زیستی قلبی که افزایش یافته بودند، با مصرف دانه‌های گشنیز به طور قابل توجهی کاهش یافتند.
الگوی الکتروکاردیوگرام نشان داد که گیاه مورد مطالعه توانایی ضد آریتمی بسیار خوبی در فاز درمانی دارد. توانایی ضد آریتمی در فاز پیشگیرانه نیز امیدوارکننده بود اما در مقایسه با فاز درمانی کمتر بود.
درمان رت‌ها با گشنیز (۱۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن) ضربان قلب را طبیعی کرد و آریتمی قلبی (اختلال در ریتم قلب) را کاهش داد.

۱۹- ضد سرطان

اثر بیوشیمیایی دانه‌های گشنیز بر پارامترهای لیپید در سرطان کولون ناشی از ۱،۲- دی متیل هیدرازین (DMH) در رت‌ها مطالعه شد. اثرات بیوشیمیایی دانه‌های گشنیز (پودر دانه‌های گشنیز ۱۰ درصد افزوده شده به رژیم غذایی) بر پارامترهای لیپیدی بافت در رت‌های مبتلا به سرطان کولون ناشی از ۱،۲- دی متیل هیدرازین (DMH) پس از ۱۵ هفته و ۳۰ هفته مطالعه شد. رژیم غذایی حاوی گشنیز فقط در مدت ۱۵ هفته اولیه‌ی مصرف ماده سرطان‌زا به رت‌ها داده شد.
در این مطالعه در گروه DMH (گروه کنترل) کاهش در غلظت کلسترول، نسبت کلسترول به فسفولیپید و افزایش قابل توجه در سطح فسفولیپید در مقایسه با گروه مصرف‌کننده گشنیز مشاهده شد. گروه تغذیه شده با گشنیز افزایش بسیار زیادی در وزن خشک مدفوع، استرول‌های خنثی و اسیدهای صفراوی مدفوع در مقایسه با گروه DMH داشت. بنابراین، گشنیز نقش محافظتی در برابر اثرات زیان‌آور حاصل از متابولیسم لیپید در سرطان کولون به صوت تجربی ایفا می‌کند.

۲۰- بهبود عملکرد عصبی – شناختی

در سال ۲۰۱۳ اثر استنشاق روغن فرار گشنیز (۱ درصد و ۳ درصد، روزانه، به مدت ۱۲ روز) بر عملکرد حافظه فضایی در مدل رت بیماری آلزایمر بررسی و نتایج آن در مجله Physiology & Behavior منتشر شد. قرار گیری در معرض روغن فرار گشنیز اثرات مثبت بر شکل‌گیری حافظه فضایی در رت‌های مبتلا به آلزایمر داشت.
با بررسی شاخص‌های استرس اکسیداتیو در بافت هیپوکامپی رت‌های مبتلا به آلزایمر، افزایش قابل توجه در فعالیت‌های خاص آنزیم‌های سوپراکسید دیسموتاز (SOD)، لاکتات دهیدروژناز (LDH) و کاهش در فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز (GPX) همراه با بالارفتن سطح مالون دی آلدهید (MDA) مشاهده شد.
روغن فرار گشنیز به طور قابل توجه باعث کاهش فعالیت‌های خاص آنزیم‌های SOD و LDH و افزایش فعالیت GPX شد و افزایش سطح MDA را تعدیل کرد.
بنابر نتایج این مطالعه می‌توان گفت استنشاق روغن فرار گشنیز اختلال حافظه فضایی را از طریق کاهش استرس اکسیداتیو در هیپوکامپ رت کاهش می‌دهد.

۲۱- تسریع کاهش وزن

دانه های گشنیز به طور سنتی برای پایین‌آوردن کلسترول استفاده می شوند. در مطالعه‌ای سنگ کیسه صفرا در موش های آلبینو از طریق خوراک‌دهی آن‌ها با رژیم غذایی پرچرب (HFD) به مدت ۸ هفته ایجاد شد. به رژیم غذایی پرچربِ گروه تحت درمان، پودر دانه گشنیز ۱۰ درصد افزوده شد. درصد افزایش وزن، سطوح کلسترول کل و درجه سنگ کلسترولی کیسه صفرا در حیوانات آنالیز شدند.
دانه‌های گشنیز در کاهش ایجاد سنگ کلسترولی کیسه صفرا، جلوگیری از کلسترول بالا و افزایش وزن بیش از حد در نمونه های حیوانی مورد آزمایش مؤثر بود. نتایج این مطالعه در سال ۲۰۱۸ در مجله Adv Res Gastroentero Hepato منتشر شد.